Zgarbiona sylwetka, częste siedzenie przed komputerem lub telewizorem, protrakcja barków, wstydliwe i lękliwe usposobienie – wszystko to wpływa na rozwój i utrwalanie wad postawy, zwłaszcza pleców okrągłych. To jedna z częściej występujących wad postawy w dzisiejszych czasach, zarówno u dzieci i młodzieży, jak i pacjentów dorosłych. Co warto o niej wiedzieć?
Spis treści
Jak dochodzi do powstawania pleców okrągłych?
Plecy okrągłe mogą mieć charakter wrodzony, są wtedy konsekwencją wad anatomicznych układu kostnego lub mięśniowego. W kontekście chorób przewlekłych wymienia się plecy okrągłe jako objaw: krzywicy, gruźlicy, choroby Scheuermanna (1), ZZSK.
Znacznie częściej wynikają jednak z nieodpowiedniego stylu życia. Długotrwałe i częste przebywanie w jednej, nieprawidłowej pozycji prowadzi w końcu do dystonii mięśniowej, czyli zaburzenia równowagi w obrębie aparatu ruchu. Bezpośrednią przyczyną jest rozciągnięcie i przeciążenie mięśni grzbietu, co na dłuższą metę prowadzi do trwałych zmian także w obrębie kręgosłupa.
Bez względu na etiologię pleców okrągłych, towarzyszy im dystonia mięśniowa, czyli różnica napięć antagonistycznie działających grup mięśniowych. Ma ona miejsce zarówno przy nieodpowiednim stylu życia, jak i w przebiegu chorób wrodzonych oraz przewlekłych.
Jak wyglądają plecy okrągłe?
Wśród mięśni nadmiernie rozciągniętych i osłabionych znajdziemy: najszerszy grzbietu, czworoboczny, równoległoboczny, prostownik grzbietu odcinka piersiowego i mięśnie karku. Z kolei mięśniami przykurczonymi, w obrębie których panuje wzmożone napięcie, są mięśnie klatki piersiowej i brzucha. To istotne informacje dla dalszego postępowania korekcyjnego.
Po czym można poznać plecy okrągłe?
W przebiegu tej wady charakterystycznymi elementami są:
- „zamknięta” klatka piersiowa, protrakcja barków, czyli ściągnięcie ich do przodu ku sobie
- przesadne wysunięcie głowy do przodu
- utrata lordozy lędźwiowej i znaczne powiększenie kifozy piersiowej
W przebiegu takich zmian może dojść do zaburzeń trawienia (narządy wewnętrzne obniżają się nieco) oraz problemów z właściwym, głębokim oddychaniem (objętość oddechowa płuc zmniejsza się). Pacjenci niekiedy zgłaszają również trudności z koncentracją, przewlekłe bóle głowy, zaburzenia w obrębie stawów skroniowo-żuchwowych oraz bóle kręgosłupa, zwłaszcza w odcinku piersiowym.
Diagnostyka pleców okrągłych
Nie trzeba wykonywać badań obrazowych, żeby móc zdiagnozować plecy okrągłe. RTG zaleca się jedynie w sytuacjach, gdy wada powstała w przebiegu chorób przewlekłych, zmian zwyrodnieniowych i innych problemów, które mogą przyczyniać się do dyskopatii lub wpływać na uszkodzenia struktur kostnych.
Diagnostyka pleców okrągłych w gabinecie fizjoterapeuty składa się z kilku elementów. Najpierw ocenia się postawę ciała podczas przyjmowania przez pacjenta pozycji stojącej, następnie natomiast bada zakres ruchomości kręgosłupa i stawów obręczy miednicznej oraz barkowej, jak również siłę mięśniową wybranych grup mięśniowych. Z łatwością można zaobserwować takie nieprawidłowości, jak zmniejszone przodopochylenie miednicy, ograniczenie ruchomości kręgosłupa, spłaszczenie górnej części klatki piersiowej, ustawienie żeber w pozycji wydechowej.
Rehabilitacja pleców okrągłych
Wadę można skorygować w każdym wieku. Im wcześniej, tym szybsze efekty. Celem fizjoterapii jest jednak nie tylko korekcja wady postawy, ale i wyrobienie nawyku utrzymywania prawidłowej postawy podczas wykonywania czynności dnia codziennego. Dzięki temu wada nie powróci w przyszłości.
Podczas fizjoterapii, za pomocą terapii manualnej, masaży i rozmaitych technik rozluźniających, dąży się do usunięcia wzmożonych napięć tkankowych. Na tak przygotowanym „podłożu” można zacząć ćwiczenia. Mówiąc ogólnie – rozciągamy przednią część tułowia, a wzmacniamy tylną. Dodatkowo pracujemy nad silnym i wytrzymałym gorsetem mięśniowym, czyli mięśniami posturalnymi utrzymującymi prawidłową postawę. Na samym początku należy wykonywać ćwiczenia izolowane, żeby pacjent przyswoił poprawną technikę. Później łączy się ćwiczenia izolowane w rozmaite kombinacje przypominające czynności dnia codziennego. Można wspomagać się technikami metody PNF (2).
Ćwiczenia otrzymane do domu należy wykonywać codziennie. Tylko sumienność i regularność sprawią, że pacjent szybko zacznie widzieć efekty.
Przypisy
(1) Choroba Scheuermanna, znana również jako kifoza młodzieńcza, to schorzenie kręgosłupa charakteryzujące się nadmiernym wykrzywieniem (kifozą) odcinka piersiowego i/lub lędźwiowego kręgosłupa. Kifoza jest typem wykrzywienia, które sprawia, że górna część pleców wydaje się być bardziej zaokrąglona niż normalnie. Choroba Scheuermanna jest zwykle rozpoznawana w okresie dojrzewania, gdy szybki wzrost ciała może przyczynić się do pogłębienia krzywizny.
Przyczyny tej choroby nie są do końca znane, ale uważa się, że mają na nią wpływ czynniki genetyczne oraz szybki wzrost w okresie dojrzewania. Typowe objawy mogą obejmować ból pleców, sztywność oraz ograniczoną elastyczność w dotkniętym obszarze kręgosłupa. W niektórych przypadkach osoby z chorobą Scheuermanna mogą nie odczuwać żadnych objawów.
Diagnoza choroby Scheuermanna opiera się na badaniu fizykalnym, historii medycznej pacjenta oraz badaniach obrazowych, takich jak rentgen kręgosłupa, który może ujawnić charakterystyczne zmiany w kształcie kręgów.
Leczenie zależy od ciężkości i objawów choroby i może obejmować fizjoterapię, noszenie ortezy, a w bardziej zaawansowanych przypadkach interwencję chirurgiczną. Celem leczenia jest złagodzenie bólu, poprawa postawy oraz zapobieganie dalszemu postępowaniu deformacji.
(2) Metoda PNF (Proprioceptive Neuromuscular Facilitation), czyli proprioceptywne nerwowo-mięśniowe ułatwianie, to zaawansowana forma rehabilitacji wykorzystywana w fizjoterapii do poprawy funkcji mięśniowej pacjenta. Została opracowana w latach 40. XX wieku przez Hermanna Kabata i Margaret Knott jako sposób na poprawę elastyczności, siły, koordynacji i zakresu ruchu.
PNF opiera się na zasadzie, że ludzki układ nerwowy można wykorzystać do poprawy ruchu i funkcji mięśniowej poprzez specyficzne techniki stymulacji. Do technik tych należą między innymi:
- Rozciąganie dynamiczne: wykorzystuje ruchy, które są specyficzne dla danej czynności lub dyscypliny sportowej, w celu zwiększenia zakresu ruchu i elastyczności.
- Kontrakcje izometryczne: polegają na napięciu mięśni bez ich skracania, co może poprawić siłę i stabilność w określonym zakresie ruchu.
- Sekwencje ruchów: wykorzystują specyficzne wzorce ruchowe, które mają na celu poprawę koordynacji i ułatwienie wykonywania codziennych czynności.
Metoda PNF jest szeroko stosowana w rehabilitacji po urazach, operacjach oraz w terapii osób z różnego rodzaju zaburzeniami neurologicznymi, takimi jak udar mózgu czy stwardnienie rozsiane. Jest też używana do poprawy ogólnej wydajności u sportowców.
Jednym z kluczowych elementów PNF jest zaangażowanie pacjenta w proces terapeutyczny, co obejmuje świadome uczestnictwo w ćwiczeniach i koncentrację na poprawie funkcji mięśniowej. Fizjoterapeuta wykorzystuje różne techniki manualne, aby aktywować określone grupy mięśniowe, jednocześnie zachęcając pacjenta do aktywnego uczestnictwa w procesie leczenia.
