Ból w okolicy rzepki obejmujący większą część stawu kolanowego i nasilający się przy obciążaniu stawu, uczucie sztywności, trzeszczenie podczas poruszania się w stawie – te objawy z dużym prawdopodobieństwem mogą wskazywać na chondromalację rzepki. Schorzenie to odnosi się do rozmiękania chrząstki stawowej rzepki, co najczęściej diagnozuje się u osób młodych w przedziale wiekowym 17-30 lat.
Spis treści
Przyczyny chondromalacji rzepki
Bezpośrednim mechanizmem powstawania chondromalacji rzepki jest spluszowacenie, zwyrodnienie, rozpulchnienie chrząstki stawowej oraz w konsekwencji – wytworzenie się w niej szczelin i ubytków. Rzepka pod względem anatomicznym jest trzeszczką zlokalizowaną pod ścięgnem mięśnia czworogłowego uda. Chroni staw kolanowy, zapewnia jego prawidłową ruchomość, amortyzuje wstrząsy i obciążenia, a także wzmacnia zarówno staw, jak i mięsień czworogłowy uda. Jest jednocześnie bardzo narażona na uszkodzenia i mikrourazy, dlatego chondromalacja rzepki wcale nie jest rzadką dolegliwością.
Przyczynami i czynnikami ryzyka chondromalacji rzepki są:
- wrodzone wysokie ustawienie rzepki
- boczne przyparcie rzepki
- choroby przewlekłe, w tym reumatoidalne zapalenie stawów, alkaptonuria czy septyczne zapalenie stawów
- konflikt rzepkowo-udowy
- nadmierna pronacja stawu skokowego i wady stóp
- brak aktywności fizycznej, siedzący tryb życia
- nadmierna aktywność fizyczna powodująca znaczne przeciążanie stawu kolanowego
- zła technika wykonywanych ćwiczeń, zwłaszcza tych z obciążeniem
Początkowo zmiany degeneracyjne pojawiają się w głębokich warstwach chrząstki i we włóknach kolagenowych. Wraz z postępem choroby zaczynają jednak rozprzestrzeniać się w kierunku powierzchniowych struktur, powodując zmniejszoną wytrzymałość rzepki na obciążenia.
Objawy chondromalacji rzepki
Ból w przebiegu chondromalacji rzepki zlokalizowany jest z przodu stawu kolanowego. Ma charakter rozlany i obejmuje większą część kolana, zwykle pacjent nie jest w stanie wskazać jednego, bolesnego punktu. Dolegliwości nasilają się przy dłuższym przyjmowaniu pozycji siedzącej oraz przy schodzeniu ze schodów. Może – choć nie musi – pojawić się obrzęk stawu wraz z jego zaczerwienieniem. Niektórzy pacjenci zgłaszają sztywność kolana.
Diagnostyka chondromalacji rzepki
Aby zdiagnozować problem należy wykonać RTG kolana lub tomografię komputerową. Choć już na podstawie dobrze zebranego wywiadu można podejrzewać, że pacjent zmaga się właśnie z chondromalacją rzepki. Diagnostykę warto uzupełnić o ocenę kąta Q, test Zohlena (ból przytrzymanej rzepki w trakcie napinania mięśnia czworogłowego) oraz USG. Największe znaczenie diagnostyczne przy chondromalacji rzepki ma jednak wciąż badanie artroskopowe.
Leczenie chondromalacji rzepki
Objawowo stosuje się leki przeciwbólowe i przeciwzapalne, zimne lub ciepłe okłady, elektrostymulację o działaniu przeciwbólowym oraz odciążanie stawu rzepkowo-udowego. Techniki te nie likwidują jednak przyczyny problemu. Aby zadbać o postępowanie przyczynowe warto udać się do fizjoterapeuty. Fizjoterapeuta do planu leczenia włączy ćwiczenia izometryczne mięśnia czworogłowego uda, poprawę wzorca chodu, terapię manualną zwiększającą zakres ruchomości w stawie kolanowym oraz kształtowanie fazy ekscentrycznego hamowania w stawie kolanowym. Ważne jest to, aby zapobiegać bocznemu przyparciu rzepki oraz wykonywać techniki przywracające jej prawidłowy tor ruchu.
Uzupełniająco stosuje się przeciwobrzękowe i korygujące ustawienie rzepki aplikacje kinesiotapingu, suche igłowanie i różnego rodzaju masaże. Po pewnym czasie fizjoterapię wzbogaca się o ćwiczenia na niestabilnym podłożu i z obciążeniem, co jest ostatnią fazą leczenia.
Kiedy potrzebna jest operacja?
Operacja zawsze powinna być ostatecznością, gdy leczenie zachowawcze nie przyniesie rezultatów. Czynności chirurgiczne obejmują artroskopię kolana, podczas której usuwa się uszkodzoną warstwę chrząstki oraz oczyszcza i wyrównuje powierzchnię stawową. Dodatkowo ubytki można wypełnić komórkami mezenchymalnymi lub specjalnymi membranami kolagenowymi. Pamiętajmy, że także po zabiegu artroskopowym kluczowa jest fizjoterapia.
