„Doktorze, boli mnie kciuk” – z tym stwierdzeniem spotkał się w swojej praktyce niejeden lekarz, a i niejeden fizjoterapeuta. Pacjent mówiący o bolącym kciuku nie wnosi zupełnie nic do procesu diagnostycznego. Istnieje kilkadziesiąt możliwych przyczyn bolesnego kciuka, od zwykłych stłuczeń, oparzeń i zakwasów, poprzez kontuzje, kończąc na chorobach przewlekłych, takich jak RZS (1).
O czym powinien poinformować nas pacjent? Co ma największe znaczenie? I czy fizjoterapia rzeczywiście może pomóc? Przytoczmy zagadnienie bliżej.
Spis treści
Od czego może boleć kciuk?
Choć przyczyn bólu kciuka może być naprawdę wiele, zajmijmy się dziś wyłącznie kontekstem ortopedycznym.
- Złamanie kciuka – palec puchnie, może pojawić się krwiak. Silny ból ogranicza ruchomość w stawie śródręczno-paliczkowym kciuka lub nawet w nadgarstkowo-śródręcznym kciuka.
- Zwichnięcie kciuka – pojawiają się wszystkie poprzednie objawy, a dodatkowo staw zmienia swój kształt, ponieważ powierzchnie stawowe utraciły ze sobą kontakt
- Skręcenie kciuka – powierzchnie stawowe mają kontakt, ale uszkodzone zostały okoliczne więzadła i torebka stawowa, co także generuje wyżej opisane objawy
Jak rozpoznać, z którą kontuzją mamy do czynienia? Złamanie z łatwością zauważymy na zdjęciu RTG, jednak lepiej wykonać rezonans magnetyczny lub USG, żeby obejrzeć też tkanki miękkie, np. więzadła. Często dochodzi do ich uszkodzenia, dlatego przed rehabilitacją powinniśmy mieć pewność, że nie potrzebują (lub potrzebują) one leczenia.
Do urazów kciuka może dojść na wiele sposobów. Od upadków na dłoń, poprzez wypadki komunikacyjne, aż do uprawiania różnych dyscyplin sportu. Szczególnie narażeni są piłkarze ręczni, siatkarze, osoby zajmujące się sztukami walki.
Boli okolica wyrostka rylcowatego kości promieniowej, szczególnie przy ruchach kciukiem i silnym chwycie? Towarzyszy temu osłabienie siły ręki albo bolesne przeskakiwanie ścięgien podczas ruchu kciukiem? Można podejrzewać chorobę de Quervaina (2).
Ból jest tępy, rozlany, a z rana lub po dłuższym unieruchomieniu pojawia się sztywność, która ustępuje wraz z ruchami kciuka? Warto zastanowić się czy nie mamy choroby zwyrodnieniowej. Dotyczy to zwłaszcza osób po 50 roku życia.
Jak przygotować się do wizyty u fizjoterapeuty?
Przygotuj odpowiedzi na pytania:
• od kiedy boli kciuk, co nasila ten ból i co go łagodzi;
• jaki charakter ma ból – promieniuje, ostry, a może rozlany;
• jakie inne objawy pojawiają się wraz z bólem – sztywność, ograniczenie ruchomości, pulsowanie, a może dotyczące zupełnie innych części ciała, np. stan podgorączkowy, ból głowy;
• jakie leki zażywasz przewlekle, jakie są choroby w rodzinie i z jakimi Ty się zmagasz;
• czy ból kciuka był już w jakiś sposób leczony;
• czy ból ma taką samą intensywność w ciągu całego dnia;
Zabierz ze sobą wyniki innych badań, jeśli je posiadasz. Świetnie sprawdzą się badania obrazowe.
Rehabilitacja bólów kciuka
Jeśli zostanie poznana przyczyna – można działać. Złamania i zwichnięcia leczy się opatrunkiem unieruchamiającym, unieruchomienie skręceń zależy od ich stopnia. Nastawianiem odłamów lub stawu zajmuje się ortopeda. Do fizjoterapeuty należy przyjść po zdjęciu unieruchomienia, czyli po 4-6 tygodniach. Jeśli skręcenie nie wymagało unieruchomienia warto przyjść jak najszybciej. Celem fizjoterapii będzie zwiększenie ruchomości kciuka, ponieważ jest on niezbędny do codziennego funkcjonowania. Następnie kształtuje się czucie głębokie w stawie, propriocepcję i koordynację. Na końcu można wzmacniać siłę mięśniową kciuka i chwyt dłoni. Świetnie sprawdza się suche igłowanie, kinesiotaping, opracowywanie punktów spustowych dłoni i masaże funkcyjne całego przedramienia.
Przy chorobie de Quervaina zakłada się ortezę nadgarstkową, która obejmuje i usztywnia kciuk z zachowaniem wolnego stawu międzypaliczkowego. W zaawansowanych i opornych na leczenie zachowawcze zmianach zaleca się zabieg chirurgiczny. Przy zmianach niezaawansowanych skutecznością wykazuje się fala uderzeniowa, terapia manualna poprawiająca ślizg między strukturami anatomimcznymi i kinesiotaping.
Zmian zwyrodnieniowych niestety nie cofniemy. Można jednak sięgać po liczne domowe sposoby, takie jak ciepłe okłady, suplementy i zdrowa dieta. Doraźnie pomogą zabiegi fizykalne z wykorzystaniem ciepła i aktywny styl życia.
(1) Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) to przewlekłe, autoimmunologiczne, zapalne schorzenie układu mięśniowo-szkieletowego, które dotyka głównie stawów. Jest jednym z najczęstszych rodzajów zapalnych zapaleń stawów i może prowadzić do poważnych uszkodzeń stawów i niepełnosprawności.
(2) Choroba de Quervaina, znana również jako zapalenie pochewki ścięgnistej pierwszego przedziału dłoni, to stan zapalny, który występuje w okolicy nadgarstka, zwłaszcza wzdłuż kanału, który zawiera ścięgno kciuka. Jest to jedno z najczęstszych schorzeń ścięgien ręki.
